Category: ସଜଲ

The 2^nd draft of SAJAL . If you like it kindly share more and more and write a SAJAL.

 ସଜଲ କ’ଣ ? /  ସଜଲର ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ  ?

-ସଜଲ , ସନେଟ ସହ ଗଜଲର ମିଶ୍ରଣରୁ ଜାତ ହୋଇଥିବା ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶପଦୀ ପାଞ୍ଚ ପଦରେ ସଜ୍ଜିତ ସରସ  କବିତା ।

ସଜଲ ଶବ୍ଦର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ ଗଠନ କିପରି ହେଇଛି ?

-‘ସନେଟ’ରୁ ‘ସ’ ଓ ‘ଗଜଲ’ରୁ ‘ଜଲ’ ଶବ୍ଦ ମିଶେଇ ‘ସଜଲ’ ଶବ୍ଦ ତିଆରି ହୋଇଛି । ଓଡିଆ ଅଭିଧାନିକ ଅର୍ଥକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ‘ସ’ ଅର୍ଥ ‘ସହ’ ଓ ‘ଜ’ ଅର୍ଥ ‘ଜାତ’ ଏବଂ ‘ସଜ’ ଅର୍ଥ ‘ସଜ୍ଜିତ’ କୁ ନେଇ ସଜଲ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଓ ସଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରାଯାଇ ଅଛି ।

ସଜଲ ଶବ୍ଦର ନିରୂପିତ ଅର୍ଥ କ’ଣ ?

-ସଜଲ ଅର୍ଥ -ସହଜାତ ସଜ୍ଜିତ ସରସ କବିତା ।

-‘ସହଜାତ’ ଅର୍ଥ ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ବିଷୟକୁ ( theme ) ନେଇ ସଜଲ ଲେଖିବା । ଯେମିତି ଜୀବନ ଓ ପ୍ରେମ ।

-‘ସଜ୍ଜିତ’ ଅର୍ଥ ସଜଲରେ ଦିଆ ଯାଇଥିବା ଶୈଳୀରେ ସଜେଇବା  । ଯେମିତି ୧୪ ଧାଡି ଓ ପାଞ୍ଚ ପଦ ।

-‘ସରସ ‘ ଅର୍ଥ ଯାହା ସହଜରେ ପଢି ହେଉଥିବ, ବୁଝି ହେଉଥିବା ସହ  ଆବୃତ୍ତି ଓ ଗାଇ ହେଉଥିବ ।  ଯେମିତି ଗୀତିମୟତା , ସୌନ୍ଦର୍ଯାବୋଧ ଓ ମିତ୍ରାକ୍ଷର ଆଦି ଗୁଣ ସ୍ଵତଃ ପରିପ୍ରକାଶ ହେଉଥିବ ।

ସଜଲ ଲେଖିବାର ଶୈଳୀ କ’ଣ ?

-ଚଉଦ ଧାଡ (14 lines )ର  କବିତା ପାଞ୍ଚ ପଦ ( five stanza ) ରେ ବିଭକ୍ତି କରାଯାଏ ।

-ପ୍ରଥମ ପଦ ଦୁଇ ଧାଡି (couplet -1 )

-ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦ ଚାରି ଧାଡି (quatrain -1 )

-ତୃତୀୟ ପଦ ଦୁଇ ଧାଡି (couplet -2 )

-ଚତୁର୍ଥ ପଦ ଚାରିଧାଡି (quatrain -2 )

-ପଞ୍ଚମ ପଦ ଦୁଇ ଧାଡି  (couplet -3 )

-ଅର୍ଥାତ ଦୁଇଟି ଚତୁର୍ପଦୀ ( two quatrains  ) ଏବଂ ତିନୋଟି ଦ୍ଵିପଦୀ (three couplets ) ସମ୍ମିଳିତ ହୁଏ ।

-ପ୍ରଥମ ପଦ (couplet -1 )ର ପ୍ରଥମ ଧାଡି (first line ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦ ( quatrain -1 )ର ଚତୁର୍ଥ ଧାଡି (fourth line)ରୂପେ ପୁନରାବୃତ୍ତି ହୁଏ ।

-ପ୍ରଥମ ପଦ ( couplet -1) ର ଦ୍ଵିତୀୟ ଧାଡି (second line ) ଚତୁର୍ଥ ପଦ ( quatrain -2 )ର  ଚତୁର୍ଥ ଧାଡି ( fourth line ) ରୂପେ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରାଯାଏ ।

-ପଞ୍ଚମ ପଦ ( couplet -3 ) ରେ ଲେଖକ ନିଜ ନାମ କିମ୍ବା ଉପନାମ ବା ଛଦ୍ମନାମ ଲେଖିପାରିବେ  ।

-ପଦରେ ମିତ୍ରାକ୍ଷର ପାଇଁ  କକ ଖଖକକ ଗଗ ଘଘକକ ଚଚ –AA BBAA CC DDAA EE ସୌନ୍ଦର୍ଯାବର୍ଦ୍ଧକ ଢାଞ୍ଚା ଅଥବା  AA AAAA AA AAAA AA ସୌନ୍ଦର୍ଯାବର୍ଦ୍ଧକ ଢାଞ୍ଚାରେ ଲେଖିବାକୁ ହେବ ।

-ପ୍ରତ୍ଯେକ ଧାଡିର ଅକ୍ଷର ସଂଖ୍ୟା ୧୪ ରୁ କୋଡିଏ ସମାନ ଭାବରେ ଲେଖିବାକୁ ହେବ । କିନ୍ତୁ ଲେଖକ ନିଜ ଅନୁସାରେ ନିଜ ଭାବକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପ୍ରକାଶ କରିବା ପାଇଁ ୨୦ ରୁ ଅଧିକ ଅକ୍ଷର ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଛି ।

ସଜଲ କେତୋଟି ଢାଞ୍ଚାରେ ଲେଖିବାକୁ ସ୍ଥିରୀକୃତ କରାଯାଇଅଛି ? 

–AA BBAA CC DDAA EE   କକ ଖଖକକ ଗଗ ଘଘକକ ଚଚ

-AA AAAA AA AAAA AA  କକ କକକକ କକ କକକକ କକ

ସଜଲ ଲେଖିବା ବେଳେ ବିଷୟର ଉପସ୍ଥାପନ ପଦ ଅନୁସାରେ କେମିତି ହେବ ଉଚିତ ?

 -ପ୍ରଥମ ପଦ

ସଜଲର ପ୍ରଥମ ପଦ ହେଉଛି ସଜଲର ଆତ୍ମା । ଯେତେବେଳେ ଲେଖକ ଦୁଇଟି ବିଷୟ ( ଉଦାହରଣ –ପ୍ରେମ ଓ ଜୀବନ ) ଚୟନ କରିବେ ଲେଖିବା ପାଇଁ , ସେଇ ଦୁଇ ବିଷୟ ଦୁଇ ଧାଡିରେ ମୁଖ୍ଯତଃ ନିଜ ଉକ୍ତି / ଭାବନା / ଦର୍ଶନ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବେ । ଅର୍ଥାତ ଲେଖକ କହିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ମୁଖ୍ୟ / ସାର କଥା ଉପସ୍ଥାପନ କରିବେ  ।

-ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦ

ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦରେ ଗୋଟିଏ ବିଷୟ ( ପ୍ରେମ )କୁ ବିସ୍ତାର କରିବେ ଅର୍ଥାତ ନିଜ କଥାକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଅଧିକ କିଛି କହିବେ । ପ୍ରଥମ ପଦ ପ୍ରଥମ ଧାଡିର ପୁନରାବୃତ୍ତି ହିଁ ବିଷୟକୁ ସମର୍ଥନ କରିବ ।

-ତୃତୀୟ ପଦ

ଏହି ପଦରେ ଲେଖକ ନିଜ ପ୍ରଥମ ବିଷୟ (ପ୍ରେମ )କୁ ପୂର୍ଣ୍ଣାହୁତି ଦେବେ, ଅଥବା ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଷୟ ( ଜୀବନ)କୁ ଉଠେଇ  ବିରୋଧ ( oppose /contradiction )କରିବେ  । କିମ୍ବା ସମର୍ଥନ (support )କରି ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଷୟ ( ଜୀବନ) କୁ ଆରମ୍ଭ (introduction )କରିବେ ।

-ଚତୁର୍ଥ ପଦ

ଚତୁର୍ଥ  ପଦରେ ଅନ୍ୟ ବିଷୟ ( ଜୀବନ )କୁ ବିସ୍ତାର କରିବେ ଅର୍ଥାତ ନିଜ କଥାକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଅଧିକ କିଛି କହିବେ । ପ୍ରଥମ ପଦ ଦ୍ଵିତୀୟ  ଧାଡିର ପୁନରାବୃତ୍ତି ହିଁ ବିଷୟକୁ ସମର୍ଥନ କରିବ ।

-ପଞ୍ଚମ ପଦ

ଏହି ପଦରେ ଲେଖକ ନିଜ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଷୟ ( ଜୀବନ )କୁ ପୂର୍ଣ୍ଣାହୁତି ଦେବେ, ଅଥବା ପ୍ରଥମ ବିଷୟ ( ପ୍ରେମ )କୁ ଉଠେଇ  ବିରୋଧ ( oppose /contradiction )କରିବେ  । କିମ୍ବା ସମର୍ଥନ (support )କରି ପ୍ରଥମ ବିଷୟ ( ପ୍ରେମ ) କୁ ଉପସହାଂର / ସମାପ୍ତି ( conclusion ) ଦେବେ ।

ସଜଲରେ ସନେଟ ( sonnet )ର କେଉଁ ଉପାଦାନ ଅଛି ?

-ଯେମିତି ସନେଟ ଚଉଦ ଧାଡି ବିଶିଷ୍ଟ କବିତା ସେମିତି ସଜଲ ଚଉଦ ଧାଡି ବିଶିଷ୍ଟ କବିତା ।

-ଯେମିତି ସନେଟରେ ଚତୁର୍ପଦୀ ( quatrain ) ଓ ଦ୍ଵିପଦୀ ( couplet ) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ସେମିତି ସଜଲରେ ବି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଅଛି ।

-ଯେମିତି ସନେଟରେ ମିତ୍ରାକ୍ଷର ପାଇଁ ଢାଞ୍ଚା ଦିଆ ଯାଇଅଛି ସେମିତି ସଜଲରେ ବ୍ୟବହାର କରା ଯାଇଅଛି ।

-ଯେମିତି ସନେଟରେ ଗୋଟିଏ ଧାଡିରେ ଚଉଦ ଅକ୍ଷର ବ୍ୟବହାର କୁହାଯାଇଛି ସେମିତି ସଜଲରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ୧୪ ଅକ୍ଷର ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଆମେ ସୁଯୋଗ ଦେଇଛୁ ।

-ସନେଟରେ ଯେମିତି syllable / meter ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ସେମିତି ସଜଲରେ ୪ ରୁ ୬ iambic meter ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ । କିନ୍ତୁ ସବୁଠୁ ଭଲ ହେବ ଯଦି ସନେଟରେ ବହୁଳ iambic pentameter ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ସେମିତି ସଜଲରେ କରାଯିବ ।

ସଜଲରେ ଗଜଲ (ghazal) ର କେଉଁ ଉପାଦାନ ଅଛି ?

-ଯେମିତି ଗଜଲରେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଧାଡିକୁ misra କୁହାଯାଏ , ଏବଂ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦରେ ଦୁଇଟି misra କୁ ନେଇ ଦ୍ଵିପଦୀ ପଦକୁ sher ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ , ସେମିତି ସଜଲରେ ଆମର ତିନୋଟି sher (couplet ) ବ୍ୟବହାର କର ଯାଇଅଛି ।

-ଯେମିତି  ଗଜଲରେ radif ଗୋଟିଏ କି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ , କିମ୍ବା  କିଛି ବାକ୍ୟାଂଶ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦରେ ପୁନରାବୃତ୍ତି ହୁଏ , ସେମିତି ସଜଲରେ ଲେଖକଙ୍କୁ ସେ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦେଉଛୁ ସେମାନେ Qafiyah ( ସମଉଚ୍ଚାରିତ ଶବ୍ଦ ଯାହା ରଦିଫ ପଛରେ ଥାଏ ) , radif  ଆଦି couplet ଦେଇପାରିବେ । ସେଥିପାଇଁ ତା ଧାରାରେ ଲେଖକଙ୍କ ସୁବିଧା ପାଇଁ ଆମେ କହିଛୁ ପ୍ରଥମ ପଦର ଦୁଇ ଧାଡି ଆମେ rhyiming ପାଇଁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ଚତୁର୍ଥ ପଦ (couplet )ରେ ବ୍ୟବହାର କରିଛୁ ।

-ଗଜଲରେ ଯେମିତି ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦର ଶେଷରେ ଯାହା ସ୍ଵରାନ୍ତ ଅଛି ତାହା ଯେମିତି ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦରେ ରହେ, ତାହା ସଜଲରେ ରହିଲେ ଉତ୍ତମ ସଜଲ ହେବ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଗୀତିମୟତା ମିଳପାରିବ କବିତାକୁ ।

-ଗଜଲର ଶେର ଯେମିତି ସହଜରେ କୁହାଯାଏ , ସେମିତି ସଜଲକୁ ସହଜରେ ରସସିକ୍ତ ଭାବେ ଆବୃତ୍ତି କରାଯାଇ ପାରିବ ।

-ଗଜଲ ଯେମିତି ବିଷମ ପଦରେ ଲେଖାଯାଏ (୫ , ୭ , ୯ ଇତ୍ୟାଦି ) ସେମିତି ସଜଲ କେବଳ ପାଞ୍ଚ ପଦରେ ଲେଖାଯାଏ ।

ସଜଲ ସନେଟ ଓ ଗଜଲ ଠାରୁ କେତେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ?

-ପ୍ରଥମ ପଦର ଦୁଇ ଧାଡିର ପୁନରାବୃତି ସଜଲକୁ ସନେଟ ଓ ଗଜଲଠାରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କରାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ଚତୁର୍ଥ ପଦର ଶେଷ ଧାଡିରେ ପୁନରାବୃତ୍ତି କବିତାକୁ ଗୀତିମୟତା ଦିଏ ,ଯାହା ଓଡିଆ ଭାଷାର ଗୀତିକବିତାରେ ଘୋଷା ଓ ଅନ୍ତରାକୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କରେ ।

-ଗଜଲର ପ୍ରତ୍ୟକେ ପଦ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅନ୍ୟ ପଦ ଠାରୁ । କିନ୍ତୁ ସଜଲରେ ଯେହେତୁ ଦୁଇ ଧାଡି ଆଗରୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି ହେବାର ନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇଛି , ସେହି ହିସାବରେ କବିଙ୍କୁ ନିଜର ବିଷୟ , ଭାବ ଓ ଶବ୍ଦର ଆରୋହଣ କିମ୍ବା ଅବରୋହଣକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିବାକୁ ହୁଏ ।

-ସଜଲ ଲେଖକ କବିତା ଲେଖିବା ପୂର୍ବରୁ ସନେଟ ଓ ଗଜଲ ଠାରୁ ଅଧିକ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥାଏ କେଉଁଠୁ ଆରମ୍ଭ କରିବ, ଏବଂ କେଉ ପଥ ଦେଇ ଯିବ ଓ କେଉଁଠି ପହଞ୍ଚିବ ।

-ସଜଲ ଶୈଳୀ , ବିଷୟ , ସଂଖ୍ୟା , ଶବ୍ଦ ଆଦି ପ୍ରୟୋଗର ଗଜଲ ଓ ସନେଟ ଠାରୁ ଅଧିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଦେଇଥାଏ ।

-ସଜଲ ଏମିତି ଏକ ଶୈଳୀ ଯାହା ନ କେବଳ ସହଜରେ ଲେଖିହେବ , ପଢି ହେବ , ବରଂ ଅତି ସହଜରେ ଆବୃତ୍ତି କରିହେବ ଓ କବିତାର ଗୀତିମୟତା ନେଇ ଗାଇ ହେବ ।

ସଜଲ ଓଡିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ଯର ସମୃଦ୍ଧିରେ କେତେ ସହାୟକ ହେବ ?

-ସଜଲ ଓଡିଆ ଭାଷା ଓ ଶବ୍ଦର ବିବିଧତାକୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାରେ ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ ।

-ସଜଲ ଏମିତି ଏକ କବିତା ଶୈଳୀ ଯାହା ଆବୃତ୍ତି କରିବା ସହ ଶ୍ରୋତାଙ୍କ ମନକୁ ବାନ୍ଧି ରଖିବ ।

-ସଜଲ ଓଡିଆ ଗୀତିକବିତା ଓ ଭଜନର ବହୁଳ ପ୍ରସାରରେ ସହାୟକ ହେବ ।

-ସଜଲ ଛନ୍ଦ ଓ ମିତ୍ରାକ୍ଷର କବିତା ଲେଖିବାରେ ସହଜ କରିବ।

-ସଜଲ ଲେଖୁଥିବା କବି ଓ କବୟିତ୍ରୀଙ୍କ ଲେଖିବାର ଶୈଳୀର କଳାତ୍ମକ ଗୁଣ ଅଧିକ ବିକଶିତ ହେବ ।

-ସଜଲ ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ଅନୁବାଦର ସହଜତା ଓ ଗ୍ରହଣୀୟତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଯାହା ଓଡିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟତା ଦେବ ।

ସଜଲ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରୟୋଗ କିଛି ଶବ୍ଦର ଅଭିଧାନିକ ଅର୍ଥ

ପଂକ୍ତି ( line  )                –ଧାଡି , ଶ୍ରେଣୀ , ସମୂହ

ପଦୀ /ପାଦ (line )           –କବିତା ବା ସଙ୍ଗୀତର ପଦ-ଅନ୍ତର୍ଗତ ଏକ ପଂକ୍ତି

ପଦ ( stanza / para )    –ବୈଷ୍ଣବ –କବିଙ୍କ ରଚିତ ଗୀତିକବିତା , ବିଭକ୍ତି ଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ , ପଦ୍ୟ ବା ସଙ୍ଗୀତର ଏକ ଗୁଚ୍ଛ

ପଦଂଶ ( syllable )         –ପଦ ଅଂଶ , ଶବ୍ଦର ମାତ୍ରା

ସନେଟ ( sonnet )          –ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶପଦୀ କବିତା ବିଶେଷ ଯେଉଁଥିରେ ଚଉଦଟି ଧାଡି ଏବଂ ପ୍ରତି ଧାଡିରେ ଚଉଦଟି ଅକ୍ଷର ଥାଏ

ଗଜଲ ( ghazal /gazal )            -ଅନେକ ଦୁଇପଦୀ (ଶେର) ସମାହାରରେ ତିଆରି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କବିତା ଯେଉଁଥିରେ “Matla”,“Maqta”, “Bahar”, “Qaafiyah”, “Radif”, “Khayaal”, and “Wazan” ଆଦି ଥାଏ ।

ଗୀତ( song )                 –ଉଚ୍ଚରିତ ଗାନ କରାଯାଇଥିବା , ଗାନ ଲଘୁ ସଙ୍ଗୀତ

ଗୀତି ( sweet  sound and music ) –ଗାନ ,ମଧୁର ଧ୍ୱନି

ଗୀତି କବିତା                     –ଗାଇ ହେଉଥିବା ରୀତିରେ ରଚିତ ଆବେଗ ପ୍ରଧାନ ଓ ଲାଳିତ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନତିଦୀର୍ଘ କବିତା

କବି ( poet )                  –ଯିଏ ସରସ ପଦ୍ୟ , କାବ୍ଯ କବିତା ଲେଖେ

କବିତା  ( poem )                        –ସରସ ପଦ୍ୟ

କାବ୍ଯ (lyrical poetry book) –କବିକୃତ ରସ-ଭାବମୟ ଗ୍ରନ୍ଥ

ସ ( with )                     –ସହ

ଜ ( birth )                    –ଜାତ

ସଜ (arrange/fresh)     –ସହଜ , ସରସ , ସୁବିଧା ଜନକ , ସୁସାଧ୍ୟ , ସଜ୍ଜିତ , ଅଳଙ୍କୃତ , ତଟକା ,

ଚତୁର୍ପଦୀ ( quatrain )     – ଚାରିଧାଡି ବିଶିଷ୍ଟ  ମିତ୍ରାକ୍ଷର ପଦ

ଦ୍ଵିପଦୀ ( couplet )         –ଦୁଇ ଧାଡି ବିଶିଷ୍ଟ ମିତ୍ରାକ୍ଷର ପଦ

ମିତ୍ରାକ୍ଷର  ( rhyming )    – ଶବ୍ଦ ଓ ଧ୍ୱନିମେଳ

ସଜଲର ପ୍ରଣେତା କିଏ ଓ କେବେ ହେଲା ?

-ସଜଲର ପ୍ରଣେତା ଓଡିଆ ଭାଷାର କବି ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଅଧିବାସୀ ଭାଗିରଥୀ ବେହେରା ଏବଂ ଏହା ୨୦୨୦ ମସିହାରେ

ବିକଶିତ ହେବାର ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

ସଜଲର ଦୁଇଟି ଢାଞ୍ଚାର ଉଦାହରଣ

ସଜଲକୁ ଆହୁରି ସୁନ୍ଦର କରିବା ପାଇଁ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ମତାମତ ସ୍ଵାଗତ କରୁଛୁ । ଭାଗିରଥୀ ବେହେରା -୮୨୮୦୨୨୩୬୪୪